Kronika Oliwska

"A więc wojna". Spacerując uliczkami Oliwy niemal na każdym kroku spotykamy się z historią. Dla dzieci i młodzieży to początek roku szkolnego, ale podczas uroczystości przypomina się o tym, że to także rocznica wybuchu drugiej wojny światowej. Stało się to niedaleko, bo pierwsze strzały padły na Westerplatte. Żołnierzy, którzy bronili tamtej ziemi upamiętnia dzisiaj ulica Obrońców Westerplatte. Jest urokliwa, pamiętająca niejedną wojenną i przedwojenną historię, a dawnych mieszkańców tamtejszych domów upamiętnia kilka tablic. Przespacerowałam się dzisiaj od Wita Stwosza do pętli tramwajowej. Ciepło. Spokojnie. Aż dziw, że o bruk można się potknąć jak o dramatyczne opowieści. "Nigdy więcej wojny".

2 września 1938 roku po kilku latach aktywnej działalności na rzecz Polaków mieszkających w Oliwie połączono kilka filii w jedną nadając jej niezbyt zręczną nazwę "Zjednoczenie Zawodowe Polskie Zrzeszenie Pracy". W każdym razie działalność jest warta odnotowania, bo podniosła się liczba głosów na polskich kandydatów na posłów. Wspólnota = siła.

Akwarela to bardzo trudna technika, a podobno każdy błąd oznacza zaczynanie pracy od nowa. Chyba, że mamy inwencję twórczą i niespodziewanie rozlaną plamę farby przekształcamy w formę związaną treściowo z kompozycją. W Oliwskim Ratuszu Kultury trwa właśnie wystawa prac akwarelowych Doroty Milewicz. Wyjątkowo wrażliwe spojrzenie na naturę jest w jej przypadku połączeniem studiów na kierunku biologia, które artystka ukończyła parę lat temu oraz szczególnego odbioru przyrody. Akwarele wychodzące spod jej pędzla zachwyciły wszystkich gości licznie przybyłych na wernisaż. Jedna z pań powiedziała stojąc z przyjaciółką przed obrazem z wróblami pośród kwitnących słoneczników: "w tym obrazie jest czułość i miłość do ptaków".  

W Oliwskim Ratuszu Kultury odbył się dzisiaj kolejny wernisaż. Tym razem swoje prace pod wspólnym tytułem "Kim człowiek" zaprezentowała grupa "Foto Bziki", którą pod swoimi skrzydłami ma oliwianka z wyboru Magdalena Majchrzakowska. Warsztatowo nad fotografami-amatorami czuwa Lisek, czyli Dariusz Lisowski fotograf z wykształcenia oraz pasji. Zaprezentowane prace są różne, i w kompozycji i w postrzeganiu światła i w kadrowaniu przestrzeni lub postaci. Na wernisażu były tłumy, harmider serdecznych rozmów i mnóstwo gratulacji. Wystawę w przestrzeni "Schody do kariery" można oglądać do końca września. 

5 września w Oliwie. Dzisiaj około południa przyszedł alert o możliwych burzach w nocy. Pod lodziarnią Ole Swawole dzieciaki leniwie jadły lody. Alejki parkowe zalane słońcem, które we wrześniu zmienia już swój kąt padania. Jest jednocześnie zielono i złociście. Kosmate pszczoły to już rzadki widok. Za to wiewiórki uwijają się biegając w górę i w dół po miłorzębie. Pojadę przejść się brzegiem morza, pomyślałam. (...) Byłam.
Przejrzyście, stalowo-błękitnie, piaskowo, biało. Od wody, od nieba, od piasku, od muszli. (A)

Oliwa od rana była skąpana w słońcu. Później drobne chmurki zasnuły niebo, aż około godziny 16:00 spadł rzęsisty deszcz. Ci, co byli w parku próbowali chronić się pod drzewami. Wielkie krople rozpryskiwały się u ich stóp w szybko tworzących się kałużach. Po kilkunastu minutach deszcz ustał, a słońce wychyliło się jakby nigdy nic się nie wydarzyło! Pochylone kielichy kwiatów na klombach przed Pałacem Opatów wolno zaczęły się podnosić, a lilie wodne w stawie łabędzim ponownie się otwierały zdziwione żartem dnia, który na kwadrans zapomniał o świetle. Kaczki z głośnym kwakaniem ruszyły alejką ku dziewczynce jedzącej drożdżówkę. Do wieczora było ciepło i wilgotno. Taki to był dzień 6 września w Oliwie. (A)

7 września w Oliwie ciekawie zapisał się Letnim Jarmarkiem Etnograficznym przy dawnym spichlerzu cystersów. Już od godz. 10:00 pomorscy twórcy ludowi prezentowali swoje rękodzieło, a o 13:00 odbył się radosny koncert Akademii Głosów Tradycji. To grupa kobiet śpiewających pieśni wiejskie a capella. Uczą się ich od śpiewaczek z różnych polskich wsi. 

Dziś dzień szczególny w dziejach Oliwy współczesnej. W 2017 roku właśnie 8 września swoją działalność hucznie zainaugurował Oliwski Ratusz Kultury. Było to barwne, serdeczne otwarcie dla wszystkich. Ratusz rozpoczął od mnóstwa wydarzeń, ale przez wszystkie lata nie tylko nie zwolnił tempa! Jest nas coraz więcej: uczestników, gości, prowadzących różne zajęcia, odwiedzających wystawy, koncerty, spotkania. Tu każdego dnia jest kulturalnie i radośnie i każdy jest mile widziany.

Dziewiarki. Kobiety, które tworzą formy z włóczki. Potrzebują do tego także głowy pełnej pomysłów, drutów lub szydełka, sprawnych rąk i miejsca, w którym zasiądą do swoich dziewiarskich czynności. W księgarni kameralnej "Książka i Wino" włóczka zagościła już na stałe. We wtorki odbywają się twórcze spotkania dziewiarek. Także 9 września przy kilku stolikach zasiadły one otoczone włóczkami i mając w tle kolorowe okładki i grzbiety książek. Feeria barw i pomysłów. Trudno o bardziej inspirującą przestrzeń. 

10 września 1939 roku, kiedy oliwianie słyszeli odgłosy wybuchów z Westerplatte biskup diecezjalny gdański Karl Maria Splett poparł włączenie Gdańska do Rzeszy. Kolejne jego decyzje, choć pod naciskiem gestapo, były krzywdzące dla Polaków. Wydał zakaz spowiedzi po polsku i zakaz używania języka polskiego w kościołach. Jednak historia nigdy nie powinna być czytana tylko w ten sposób. Splett potajemnie współpracował z Polakami i zachęcał księży do nauki jezyka polskiego. Oficjalne dokumenty zawsze należy skonfrontować z najdrobniejszymi zapisami i wspomnieniami. Tablica upamiętniająca pochowanego w 1964 roku w Duesseldorfie biskupa znajduje się w katedrze oliwskiej. 

10 września 2011 roku w Oliwie odbył się festyn zorganizowany przez Radę Dzielnicy Gdańsk–Oliwa. W wydarzeniu uczestniczyły m.in. Trójmiejski Park Krajobrazowy oraz Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, które przygotowały swoje stoiska. Festyn poprzedzony został wycieczką ornitologiczną prowadzoną przez pracownika TPK i członka OTOP. Spacer trwał dwie godziny i zgromadził około 25 uczestników. Uczestnicy mieli okazję podziwiać ptaki związane z niewielkimi zbiornikami wodnymi w Dolinie Oliwskiego Potoku, m.in. intensywnie żerującą samicę nurogęsia – gatunku rzadko spotykanego na śródmiejskich stawach. Wydarzenie pokazało, że Oliwa to dzielnica o wyjątkowych walorach przyrodniczych, które warto odkrywać i chronić.

Dzisiaj w przestrzeni galerii sztuki Nowy Warzywniak zaprezentowano prace konkursowe AMBERIF DESIGN AWARDS 2025. To 29 prac 26 artystów z 15 krajów. Warto zajrzeć do gablot i przekonać się, jak bardzo bursztyn inspiruje współczesnych twórców. Ten przepiękny, zastygły "złoty paciorek", który był już kochany przez antycznych Rzymian jest na ziemi od milionów lat. Inspirował przez całe stulecia, a dzisiaj wyroby z bursztynu na równi z malarstwem i rzeźbą są świadectwem nas, metaforą pamięci i śladu, jaki zostawiamy na Ziemi. 

Kronika Oliwska musiała zajrzeć w pewne miejsce, w którym odbyło się fantastyczne wydarzenie. Dzisiaj o godz. 16:00 na patio Oliva Center zabrzmiała muzyka w wykonaniu około 200 głosów osób z ośmiu chórów (!) przy akompaniamencie profesjonalnego zespołu w składzie: Karolina Krzyżanowska (piano), Hubert Baumann (gitara), Krzysztof Hnatiuk (bass) i Tomasz Hoffman (perkusja). Niezwykły koncert poprowadziła Wiktoria Pagieła, założycielka i dyrektorka artystyczna Chóru Olivii Centre. Tytuł "Sobie i Wam" pochodzi od piosenki autorstwa Katarzyny Nosowskiej i Marcina Macuka. Kto był? Jakie wrażenia? Czy poczuliście lekkość w ciele i radość ducha?

W „Małym repertorium oliwskim” (portal Dawna Oliwa) znaleźliśmy wzmiankę o wydarzeniu na pobliskiej plaży.
W środę, 13 września 2006 roku, na plaży w Gdańsku-Jelitkowie zaobserwowano fokę, która wywołała niemałą sensację wśród plażowiczów i spacerowiczów. Zwierzę zachowywało się spokojnie – nie bało się ludzi i nie wykazywało agresji, co dodatkowo wzbudzało zainteresowanie przechodniów.

14 września 2025 rokuj o godz. 13:00 Pałac Opatów wypełnił się zwiedzającymi zainteresowanymi malarstwem polskim czasów Olgi Boznańskiej. Mamy Rok Boznańskiej, a Muzeum Narodowe przygotowało piękną wystawę z własnych zbiorów. Warto było posłuchać kuratorki Małgosi Paszylki Glazy i odkryć to ponadstuletnie malarstwo na nowo. 

W księgarni Książka i Wino w Oliwie 14 września 2025 roku o godz. 17:00 odbyło się pierwsze otwarte spotkanie Klubu Smakoszy Słów, czyli dyskusyjnego klubu książki powstałego z inicjatywy @edyta_z_oliwy. Gościli także właściciele wydawnictwa Claroscuro, które wydało książkę będącą tematem dyskusji, czyli "Słońce martwych" Iwana Szmielowa.

W niedzielę 15.09.1907 roku w hotelu Waldhäuschen Stowarzyszenie św. Elżbiety urządziło bal dobroczynny. Zebrano wówczas 1.400 marek. znalazłyśmy informacje, że w 1907 roku marka niemiecka miała bardzo dużą siłę nabywczą, bo gospodarka była stabilna, a inflacja pojawiła się dopiero po I wojnie światowej. Przeciętna dniówka robotnika w Cesarstwie Niemieckim wynosiła wówczas ok. 3–4 marki. Pracownik wykwalifikowany mógł zarabiać ok. 100–120 marek miesięcznie. Zatem 1.400 marek odpowiadało mniej więcej rocznym zarobkom kilku robotników albo ponad 10 miesiącom pracy dobrze opłacanego rzemieślnika. W praktyce była to więc kwota naprawdę pokaźna jak na lokalne przedsięwzięcie dobroczynne. Bal w hotelu Waldhäuschen musiał cieszyć się dużym powodzeniem i hojnością uczestników.

 

Jak podaje portal  "Dawna Oliwa" w poniedziałek 16.09.1946 roku uruchomiona została linia tramwajowa nr 2 z Gdańska do Oliwy.

Cosma Gallery, która aktywnie działa w Oliwie od dwóch lat tym razem zaprosiła gości do Olivia Centre na wernisaż malarstwa i rzeźby "Viva Tenerife". Dzieła są efektem pleneru arystycznego, który odbył się na Teneryfie. Właścicielka Anita Cempa mówiła podczas otwarcia o nawiązaniu współpracy z hiszpańską galerią sztuki, wspaniałych wrażeniach z pleneru i wyjątkowych artystkach zaproszonych do projektu. Dzieła wystawione w holu przy palmiarni można oglądać przez najbliższe tygodnie. 

Z kroniki prowadzonej przez gminę Oliwa: "18 września 1885 roku kapitan w stanie spoczynku Richard Dultz, po zatwierdzeniu i zaprzysiężeniu przez starostę jako naczelnik dzielnicy i gminy, a także urzędnik stanu cywilnego w Oliwie, zostaje dziś powołany na te urzędy." Dultz sprawował funkcję do 1900 roku, a Oliwa jego decyzjom zawdzięcza lokalny wodociąg, oświetlenie gazowe, pierwsze telefony i boom budowlany. Obecna ulica Majkowskiego przed wojną nosiła jego imię. 

Jak podają Mirosław Gliński i Jerzy Kukliński w Kronice Gdańskiej (Tom II - 1945-2000) w czwartek 18 września 1975 roku przy ul. Śląskiej na Przymorzu otwarto dom handlowy "Hermes".
 

19 września 2025 na scenie Oliwskiego Ratusza Kultury wystąpił Janek Pentz. To polski gitarzysta fingerstyle i kompozytor, który zdobył uznanie na międzynarodowej scenie muzycznej. Występował u boku takich artystów jak Tommy Emmanuel, Andy McKee, Mike Dawes czy Daniel Cavanagh z Anathemy. Jego muzyka łączy elementy rocka, jazzu i muzyki klasycznej, tworząc unikalny styl pełen subtelności i ekspresji. W Oliwie artysta zaprezentował utwory ze swojego najnowszego albumu "ASHES", który ukazał się w 2025 roku. Publiczność miała okazję zanurzyć się w jego muzycznym świecie, pełnym pasji i wirtuozerii.

20 września odbyły się huczne, głośne i pełne serdeczności urodziny Oliwskiego Ratusza Kultury. Miejsce na stałe wpisało się już w kulturalny kalendarz wydarzeń Gdańska, ale przede wszystkim od lat integruje oliwską społeczność. Podczas urodzin były pokazy tańca i akrobatyki, śpiewał chór, tworzono kamyki na szczęście, kieszonkowe dzieła sztuki. Odbyły się warsztaty taneczne, dwa oprowadzania po aktualnych wystawach malarstwa, trwała wymiana książek, roślin doniczkowych oraz loteria fantowa. Punktem kulminacyjnym był ogromny tort, tradycyjnie wykonany z warzyw i owoców, ale goście mogli także spróbować słodkiego, specjalnie przygotowanego na tę okazję. Było kolorowo, tłumnie i przyjaźnie. 

Czy wiecie, że w zabytkowej architekturze maleńkiego kiosku na peronie 1 w Oliwie działa kawiarenka? Dzieją się tam piękne rzeczy. Kawa - znakomita. Ale poza tym właściciele organizują wydarzenia o cudownych nazwach "pociąg do poezji" czy "mityng wokół jednego dzieła". Okazuje się, że nie tylko kawa i przekąska przed podróżą, ale także miły wieczór. Takie cuda nie tylko w Oliwie, ale skoro je mamy czemu nie chwalić?

Oliwa należy do Gdańska dopiero od stu lat! Właśnie 22 września 1925 podczas zebrania wybrano komisję do przeprowadzenia negocjacji, które później doprowadziły do decyzji o przyłączeniu nas do Gdańska.

W sobotę, 22 września 1979 roku, w Katedrze Oliwskiej odbył się koncert organowy, którego wysłuchał przebywający w Gdańsku premier Holandii Andreas A. M. van Agt. Wizyta premiera i udział w koncercie podkreśliły rangę wydarzenia oraz znaczenie katedry oliwskiej jako miejsca ważnych spotkań kulturalnych i dyplomatycznych.
 

W sobotę 23 września 1923 roku w hotelu Drzewieckiego w Oliwie odbyło się zebranie organizacyjne Komitetu Ochrony Ubogich. Spotkanie miało na celu zatwierdzenie regulaminu oraz wybór zarządu tej nowej inicjatywy społecznej. W skład zarządu weszli: ks. Edmund Kamiński (prezes), Leon Droszyński, Jakub Strongowski, ks. Wiktor Kowalski oraz Kreftówna. Komitet powstał z inicjatywy Gminy Polskiej w Gdańsku i miał na celu udzielanie pomocy ubogim poprzez zapomogi pieniężne oraz inne formy wsparcia. Działalność Komitetu była istotnym elementem polonijnej aktywności społecznej w Oliwie w okresie międzywojennym. Hotel Drzewieckiego, znany również jako Thierfeld Hotel lub Vereinshaus Oliva, był ważnym miejscem spotkań Polaków w Oliwie. Obiekt ten, zlokalizowany przy obecnej al. Grunwaldzkiej 534, pełnił funkcje społeczne i kulturalne, stanowiąc centrum polonijnej działalności w tym okresie.

Biblioteczka sąsiedzka w Oliwskim Ratuszu Kultury działa jak kawiarenka. Opiekująca się nią Basia Herman zaprasza w każdy wtorek miłośników książek i dobrej rozmowy: "Mamy książki o sztuce, gedanika, biografie, mapy, przewodniki, poradniki, książki w języku angielskim, miesięcznik " 30 Dni ". Książki można wypożyczyć lub poczytać na miejscu, napić się kawy lub herbaty. Można też zagrać w Scrabble lub inne gry . 
Zapraszamy w każdy wtorek w godzinach od 11:00 do 13:00". To nasza Basia. A czy Ty byłeś już w oliwskiej bibliotece sąsiedzkiej? 

W sercu Oliwy miały dzisiaj miejsce dwa ważne wydarzenia. Pierwsze (według zegara) odbyło się w skromnej sali warsztatowej Oliwskiego Ratusza Kultury. Spotkali się w niej członkowie Rady Programowej Domu Sąsiedzkiego. Omówiono wydarzenia z ostatnich tygodni i te planowane. Oliwski Dom Sąsiedzki zaprasza każdą osobę chętną do skorzystania z bezpłatnych zajęć, spotkań, wydarzeń. Drugie wydarzenie to wernisaż prac uczestników Pracowni Otwartej Piotra Bąkowskiego. Wystawę malarstwa mistrza i twórców pracujących pod jego okiem można oglądać w Oliwskim Ratuszu Kultury do 30 września.

Jak podaje „Małe repertorium oliwskie”, dawnaoliwa.pl, w środę, 25 września 1651 roku, klasztor cystersów w Oliwie odwiedził król Jan II Kazimierz Waza, który kilka dni wcześniej – 19 września – przypłynął Wisłą do Gdańska. Towarzyszyła mu małżonka, królowa Maria Ludwika Gonzaga.Wizyta miała charakter zarówno religijny, jak i polityczny. Oliwa, jako ważny ośrodek życia zakonnego na Pomorzu, stanowiła symboliczne miejsce podkreślające więź władcy z Kościołem i tradycją regionu. Spotkanie monarchy z cystersami wpisywało się w szerszy kontekst uroczystego pobytu króla w Gdańsku, pełnego ceremonii i wydarzeń muzycznych.
 

Oliwska Kuźnia Wodna, oddział Muzeum Gdańska rozpoczął dzisiaj 3-dniowe spotkanie "Historia zaklęta w metalu", podczas którego uczestnicy mogli przyglądać się kuciu elementów ozdobnych do lampy, która docelowo oświetli pewną ławeczkę. To część projektu polsko-węgierskiego realizowanego przez kowali ze Stowarzyszenie Polskich Artystów Kowali Spak. Muzeum udostępniło kuźnię, za co kowale dziękowali już od pierwszego uderzenia młotem. 

Tego dnia scena Oliwskiego Ratusza Kultury zabrzmiała znanymi już oliwianom pełnymi poezji dźwiękami zespołu "Czerwony Tulipan". To były jednocześnie 40 urodziny zespołu, który ma w dorobku 15 płyt CD. 

Oliwa nie istniałaby bez cystersów, którzy przybyli na te ziemie z Kołbacza już w XII wieku. Dzisiaj odbył się jubileusz 80-lecia powrotu cystersów do Oliwy, którzy przecież po kasacie zakonu zniknęli na wiele dziesięcioleci. Był festyn parafialny, konkursy i zabawy dla całych rodzin, poczęstunek, dwie msze święte, migawki z historii cystersów... Nie zabrakło koncertu organowego, brzemienia, które przyciąga do Oliwy turystów z całego świata. 

29 września 1965 roku, a była to środa, odbudowany Nowy Pałac Opatów w Parku Oliwskim został przekazany Muzeum Pomorskiemu i otwarto w nim stałą ekspozycję etnograficzną poświęconą kulturze ludowej Pomorza Gdańskiego. Przez kolejne dwie–trzy dekady pałac pełnił funkcje muzealne, jednak zbiory etnograficzne stopniowo przenoszono do zabytkowego Spichlerza Opackiego z 1723 roku przy ul. Cystersów 19. Po adaptacji obiektu, pod koniec lat 80. (1988–1989), Spichlerz stał się stałą siedzibą Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, w którym do dziś prezentowana jest wystawa stała „Kultura ludowa Pomorza Gdańskiego” oraz ciekawe wystawy czasowe. Obecnie: „Chełmowskiego wszechświat wyobrażony”. Prezentowana wystawa jest zaproszeniem do ponownego odkrywania wielowymiarowej twórczości artysty. Po kosmicznych labiryntach Chełmowskiego można podróżować do 1 marca 2026 roku.
 

We wrześniu 1921 roku w Oliwie zaczęła funkcjonować kanalizacja. Woda bieżąca pojawiła się w dzielnicy już w 1911 roku, jednak kanalizacja została uruchomiona dopiero dziesięć lat później. Było to jedno z najważniejszych osiągnięć ówczesnego burmistrza Oliwy, Fritza Twistla (1915–1921). Wydarzenie to znacząco poprawiło warunki sanitarne i komfort życia mieszkańców, stając się symbolem unowocześnienia dzielnicy w okresie międzywojennym.